Rabbijn Levine spreekt.
Op zondagmorgen 10 april 2022 werden in de Nijmeegse binnenstad de eerste Stolpersteine gelegd. Omlijst met een gebed van rabbijn Mendel Levine, mooi vioolspel en indrukwekkende woorden door nabestaanden.
Als een van de laatste grote steden in Nederland werd het hoog tijd. “Eindelijk…”, zo lieten enkele omstanders horen. “Het is heel veel werk geweest voor de stichting Stolpersteine Nijmegen”, gaf Ria van den Brandt, die als spreekster deze ochtend in goede banen leidde, in haar slotwoord aan.
Ze zijn maar 10 x 10 x 10 centimeter
“Stolpersteine, in het Nederlands struikelstenen, worden geplaatst vóór de laatste vrijwillig gekozen woning van het slachtoffer en vormen zo een tastbare herinnering aan een mens die niet vergeten mag worden”, is te lezen op de website van de stichting.
De struikelsteentjes zijn 10 x 10 x 10 centimeter met een messing bovenkant, waarin de tekst geslagen is, de naam van een mens.
Sinds 2007 heeft Nederland Stolpersteine en dat niet alleen. In het Amsterdamse Goethe-Instituut is de eerste werkplaats voor Stolpersteine buiten Duitsland gevestigd. Hier worden maandelijks honderd stenen gemaakt.
Vier locaties
De zestien stenen zijn gelegd op vier locaties in Stikke Hezelstraat, Lange Hezelstraat en Begijnenstraat. Klokslag 10 uur opende Ria van den Brandt, voorzitter van de stichting Stolpersteine Nijmegen, deze eerstesteenlegging. Daarna waren er toespraken voor een flinke kring aan belangstellenden, met een woordje van burgemeester Bruls. Rabbijn Levine sprak een gebed. Alles werd omlijst met mooi vioolspel.
Indrukwekkend waren de woorden van nabestaanden op de verschillende plekken waar de steentjes werden gelegd.
In de Lange Hezelstraat vertelde Philip dat daar zijn vader Nathan bij zijn ouders opgroeide met zijn jongere broer Sallie, een door Philip nooit gekende oom. Vader Nathan ontsnapte uit Westerbork, “Dat snapt u inmiddels wel, anders had ik hier niet gestaan”, vertelde Philip. Op de laatste locatie waren twaalf nabestaanden aanwezig. Ze stonden vooraan bij deze steenlegging en mooi waren de woorden van Rachel. Bij veel omstanders zullen de gesproken woorden nog wel even nagewerkt hebben. Het lezen van de teksten op de stenen maakte al direct diepe indruk. Je hoefde maar in de ogen van de omstanders te kijken.
450 van de 500 Nijmeegse Joden Voor de Tweede Wereldoorlog leefden in Nijmegen ongeveer vijfhonderd Joodse mensen. Vierhonderdvijftig van hen zijn vermoord in gaskamers en kampen. Hun namen zijn te vinden op bronzen naamplaten aan de muren op de Kitty de Wijzeplaats. Procentsgewijs zijn in Nederland de meeste Joden weggevoerd en vermoord in vergelijking met andere West-Europese landen.
Meer informatie is te vinden op de website www.stolpersteine-nijmegen.nl
Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is
Stolpersteine zijn bedacht door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Hij en zijn medewerkers hebben inmiddels in zesentwintig Europese landen meer dan 90 duizend stenen geplaatst. Zo krijgen de slachtoffers een naam. In 1992 legde Gunter de eerste Stolperstein bij de 50-jarige herdenking van Heinrich Himmlers bevel waarmee de deportatie van de Sinti en Roma werd ingeluid. Deze steen werd met een messingplaat in het historische Kölner Rathaus geplaatst.
“Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is.” Gunter sprak deze woorden in 1997 in Berlin-Kreuzberg toen hij de eerste Stolperstein in de openbare straat legde.
De Dukenburger mei 2022
Bericht juli 2022
