‘Rebellen en dwarsdenkers’
Dat zijn we stiekem allemaal. Het boekenfeestpodium over rebellie en dwarsdenkerij paste bij mij. Ik heb achtduizend kilometers afgelegd, vele schoenen versleten en de prikkels van vele prikkeldraden gevoeld om hier te mogen zijn. Mag ik mijn verhaal doen? Een van de redenen waarom ik voor Nederland koos, was de mooie verpakking van dit land: het democratische land met het vrije woord hoog in het vaandel. Hier zou mijn grote mond een veilig bestaan vinden. Want ik stam af van een familie met het motto: ook al dood, toch je woord. Rebellie zit in mijn bloed.
De vader van mijn opa was rechter. Toen hij met een deel van de toenmalige intelligentsia bezwaar maakte tegen de onderdrukking, waaronder die van Sjiitische Hazara’s in Afghanistan, beval Koning Abdul Rahman om zijn ogen eruit te trekken. Zijn protest tegen zo’n vonnis, dat niet op de wetten van sharia gebaseerd was, stuitte op de woede van de koning. Hij moest ook nog een flinke geldboete betalen. Waardoor de familie veel grond en bezittingen moest verkopen. Overigens, deze koning Abdul Rahman kreeg in de jaren 80 van de negentiende eeuw geld en wapens vanuit Brits India om de invloed van Russen en Iran tegen te houden. De geschiedenis herhaalt zich. Zie wat de Taliban nu in Afghanistan doen en hoe zij onthaald worden. De vele aanslagen op Hazara’s in Kabul zijn voorbeelden van die barbarij.
Later werd mijn blinde over-opa gerehabiliteerd. Hij werd een gerespecteerde imam. Zijn zoon, de vader van mijn vader wiens naam ik draag, werd een jonge ambtenaar in dienst van koning Amanullah. De man die in 1919 aan de macht kwam wilde Afghanistan veranderen in een moderne democratie met vrijheden voor vrouwen en minderheden. Mijn opa dacht mee aan het ontwerp van een nieuwe grondwet. Hij was net zo hoopvol als vele ambtenaren die van de koning verplicht een pak moest dragen, roken en fietsen. De Britten, die niet wilden dat een vrij en modern Afghanistan een inspiratiebron voor separatistische gevoelens in India zou worden, begonnen moslim-radicale propagandisten naar Afghanistan te sturen. Zij brachten de veelkleurige boerka’s die nu wereldwijd als een Afghaans fenomeen bekend staan, naar Afghanistan en riepen: bedek je vrouw. Verzet je tegen de goddeloze Amanullah en zijn vrouw koningin Soraya. De hervormingen van de koning (die veel steun kreeg vanuit niet-Brits Europa), bleken niet opgewassen tegen een grote volksopstand. Koning Amanullah, die vanwege zijn anti-Britse politiek in sommige delen van Europa niet geliefd was, werd de naamgever van het woord ammehoella in de Nederlandse taal. De Afghaanse oorsprong van dit Nederlandse woord is velen onbekend. Toen de opstandelingen aan de macht kwamen en Amanullah vluchtte, was opa Ghulam Qader ondergedoken. Later zou hij als dichter velen inspireren. De kinderen van mijn opa, mijn vader en zijn broers, namen geen blad voor hun mond. Zij werden van school gestuurd. Op het werk ontslagen. De artikelen van drie schrijvers en een wetenschapper onder hen werden verboden en zij hebben vanwege hun ideeën de gevangenis en de ellende van de vlucht moeten ervaren. Eenmaal op de vlucht, heb ik voor Nederland gekozen omdat ik hoorde dat de vluchteling in Nederland welkom was. Ben ik dan niet als de voorouders van de Nederlander van nu, die ook van elders gekomen zijn en hier tegen het water gevochten hebben? Dit land is gebouw door van elders gekomenen.
Ik ben mevrouw Roos, de functionaris van het Asielzoekerscentrum Steenwijkerwold die mij naar Nijmegen heeft gestuurd, dankbaar: “Jij moet naar Nijmegen. Die stad past goed bij jou.”
Ons Nederland is in Nijmegen begonnen. Mijn Nederland ook. Hier, waar de Bataafse rebel Julius Civilis, door zijn opstand tegen de Romeinen de eerste Nederlandse held werd. Hier heb ik woord voor woord Nederlands geleerd. Om het verhaal van Nederland te begrijpen. Het land van Hannie Schaft, Johan van Oldenbarnevelt, Pim Fortuyn en Anil Ramdas. Het land van de rebel en de dwarsdenker – en van de volhouder Willem Oltmans. Het land waar iedereen stiekem de Snowdens en Assanges van deze wereld leuk vindt. Zonder op te staan en zich sterk te maken om straat- of pleinnamen naar de ware helden te vernoemen. Dwars, onaangepast en onafhankelijk zijn is iets voor de echte Nederlanders.
Qader Shafiq
