‘Verhalenhuis’
Toen de oude Nijmeegse synagoge aan de Nonnenstraat in 1999 terug werd gegeven aan de joodse gemeenschap was ik als medewerker van het Centrum voor Internationale Samenwerking door wijlen de heer Santcroos uitgenodigd de opening bij te wonen. In de buurt van het V&D-gebouw vroeg ik een voorbijganger naar het adres. De man leek mij bekend. “Ik ga ook die kant op.” Pas toen oud-burgemeester d’Hondt hem speciaal welkom heette, kwam ik erachter dat Jeroen Krabbé mijn gids was. Het bijwonen van de opening van de 250 jaar oude synagoge bracht mijn gedachten terug naar mijn eerste bezoek aan het joodse godshuis in de Oekraïense stad Charkov. Mijn joodse vrienden, die de nieuwsgierige in mij goed kenden, hadden mij uitgenodigd in 1990 de heropening bij te wonen. De prachtige synagoge was in 1923 op verzoek van ‘joodse proletariërs’ gesloten. Maar ondanks de antireligieuze politiek van de Sovjet-Unie, diende dat 18de-eeuwse gebouw tot 1949 als cultureel centrum en kinderbioscoop van de joodse diaspora.
Toen ik in januari 2014 met vriend en reisgenoot Arnon Grunberg in Kabul was, bezochten wij de enige overgebleven jood in de synagoge in de Bloemenstraat van Kabul. Ik was ontroerd toen ik zag hoe alert en zorgzaam zijn buren waren. Blij was ik toen we tijdens onze autoreis in zomer 2015 in het eeuwenoude Buchara, in een toen 435 jaar oude synagoge waren. De stad telt 420 joden en vijf synagogen. Het doet pijn als ik zie dat de synagoge aan de Gerard Noodtstraat nog steeds leeg is. Dit terwijl ruim zes jaar geleden Nijmegenaar Jem van den Burg met een leuk initiatief kwam dat het statement van de stad had kunnen zijn: Een Nijmeegs huis van minderheden. Een Anne Frankhuis waarin verhalen van verbinding en diversiteit verteld worden. Toen de Nijmeegse joden die de afschuwelijkheden overleefden terugkeerden naar Nijmegen, ervoeren zij dat gebouw als een blok aan hun been en verkochten het voor een schijntje aan de gemeente. Ik was blij toen burgervader Bruls op 27 januari van dit jaar zijn schaamte uitsprak over de rol van de overheid bij de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog.
Het zou mooi zijn als we in het jaar van de vrijheidsviering, het gebouw dat 75 jaar gelden met hakenkruisen beklad was, in het huis van diversiteit en verbinding kunnen zien veranderen.
Qader Shafiq
