Een paddenstoel is geen plant, maar ook geen dier. Het is een schimmel. En om nog wat preciezer te zijn: de vrucht of het vruchtlichaam van een schimmel.
Als je een paddenstoel ergens ziet staan, groeien de schimmeldraden in de grond of tussen de bladeren. De schimmeldraden zijn zo dun, dat je ze met het blote oog niet kan zien. Je kunt soms wel een netwerk van (witte) schimmeldraden zien, de zwamvlok. Zwam is een ander woord voor paddenstoel.
Heksen en duivels
Omdat je schimmeldraden (bijna) niet kunt zien, begrepen mensen vroeger niet waar paddenstoelen vandaan kwamen. Ze bedachten er een verklaring voor en die was dat paddenstoelen in verband stonden met mythische of kwaadaardige wezens. Paddenstoelen zouden bijvoorbeeld door heksen of door de duivel zijn geplant. In paddenstoelen zouden kabouters wonen, heksen zouden paddenstoelen gebruiken voor hun toverdrankjes. Je kunt het oude geloof nog terug zien in de namen van paddenstoelen: elfenbankje, duivelszwam, duivelsei, heksenboleet, kaboutervuurtje of satansboleet. En aan de heksenkring, een cirkel van paddenstoelen die is ontstaan uit een enkele zwamvlok.
Afbrekers
Zonder bodemschimmels en paddenstoelen zou het maar een rommeltje zijn. Met hun schimmeldraden ruimen ze organisch materiaal op, zoals bladeren, hout en dode wormen. Dat doen ze heel goed. Meer dan 90 procent van de afbraak van die organische reststoffen gebeurt door schimmels. De meeste schimmels breken dood materiaal af, maar er zijn er ook die levende bomen afbreken. Dat zijn de parasieten onder de schimmels. De bomen die ze als prooi hebben zijn vaak al verzwakt. Behalve de afbrekers en de parasieten heb je nog een derde soort schimmel: de samenwerkers. Die vormen verbindingen tussen de wortels van bomen. Je hebt dus vuilnismannen of afbrekers, vijanden of parasieten en vrienden van de boom (de drie v’s).
Vriend van de boom
In de Dukenburger nr 6-2023 (Dukenburg Groen) stond al dat de vriendelijke schimmels ofwel mycorrhiza verbindingen maken tussen boomwortels, waarbij ze voedingsstoffen uitwisselen. Planten leveren suikers aan de schimmels en de schimmels geven voedingsstoffen en water daarvoor terug. Het woord mycorrhiza is afgeleid van het Griekse mukès (zwam), en rhiza (wortel). Mycorrhiza-schimmels dragen ook bij aan de weerstand van bomen: tegen ziekteverwekkers in de bodem, droogte en zware metalen. Mycorrhiza zijn ook vrienden van de mens en de planeet: deze schimmels slaan wereldwijd elk jaar minstens 5 miljard ton koolstofdioxide op in hun ondergrondse netwerken. Dat komt ongeveer overeen met de hoeveelheid kooldioxide die jaarlijks door de Verenigde Staten wordt uitgestoten.
Sporen
In Nederland groeien ongeveer vijfduizend soorten paddenstoelen. De kleinste zijn maar een paar millimeter hoog, de grootste wel tientallen centimeters. Al die paddenstoelen zijn bedoeld voor de verspreiding van de schimmels van hun eigen soort. Dat doen ze door hun sporen, een soort zaden, los te laten onder hun hoed. Deze sporen kunnen uitgroeien tot een nieuwe paddenstoel. De sporen zitten vast aan plaatjes (lamellen) of in gaatjes. Andere paddenstoelen laten hun sporen rijpen en laten ze dan los via een gaatje in de bovenkant van de paddenstoel: de stuifzwammen. Een rijpe paddenstoel geeft elke minuut duizenden sporen af. De wind vervoert deze sporen dan.
Paddenstoelen eten
Je kunt paddenstoelen eten, dat weten ook veel dieren in het bos. Vaak zie je dat er hapjes uit de paddenstoel zijn gegeten. Slakken zijn dol op paddenstoelen, maar ook bij reeën, eekhoorns, egels, muizen en mestkevers staan ze op het menu.
Paddenstoelen zijn gezond, rijk aan vitaminen, mineralen en antioxidanten. De meeste paddenstoelen die mensen eten komen uit de supermarkt, vaak champignons, cantharellen en oesterzwammen. Maar er zijn nog veel meer voor mensen eetbare paddenstoelen, die in de natuur groeien, vaak in het bos. Het verzamelen van paddenstoelen uit een bos heet wildplukken. Dit is in Nederland meestal toegestaan in gebieden van Staatsbosbeheer. Het mag als je er niet te veel plukt, alleen voor eigen gebruik. Het vervelende van wildplukken is dat je ook giftige paddenstoelen hebt. En vaak zijn eetbare paddenstoelen heel moeilijk te onderscheiden van giftige.
Kijk voor meer informatie over paddenstoelen op: www.allesoverpaddenstoelen.nl
Bericht september 2023
