Het madeliefje is gekozen tot Nationale Bloem van 2023. Volgens bloemendeskundige Rogier van Vught zegt het madeliefje iets over onze natuur. “Wij moeten het hebben van het hele kleine, waar je oog voor moet hebben, waar je dan van gaat houden.” Het madeliefje is klein, maar heeft een lange geschiedenis en heeft zich over grote delen van de wereld verspreid. En je kunt het eten.
Plant van de liefde
Het madeliefje is al heel lang de plant van de liefde. Dit is terug te zien in meerdere culturen en mythologische vertellingen van de Germanen, Kelten, Christenen en Romeinen. Je kunt kransen maken van madeliefjes door de bloeistengels door elkaar heen te steken. Deze kransen werden op het hoofd of om de nek gedragen in vruchtbaarheids- of liefdesrituelen, vooral in de maand mei. De bloemetjes zouden ook een voorspellende gave hebben voor de partnerkeuze. De jongedame trok een wit blaadje uit het madeliefje en vroeg bij elk blaadje aan de plant of haar partnerkeuze de juiste was of niet: wel, niet, wel, niet… Het laatste blaadje gaf het antwoord. Engelse meisjes legden, om van hun minnaar te kunnen dromen, madeliefjes onder hun hoofdkussen.
Bloed van Maria
Het is niet zeker waar de naam van het madeliefje vandaan komt, maar er zijn twee mogelijke verklaringen. Made is een ander woord voor hooiland, ook wel miede (meadow in het Engels). Madeliefje zou ook een verbastering kunnen zijn van Maeghdelieve, oftewel de liefde voor de Maagd Maria (verwant aan het Engelse maid). Een oude legende wijst ook in die richting. Bij de vlucht van Jozef en Maria en het kindje Jezus op weg naar Egypte zou Maria een kleed voor Jezus hebben geborduurd. Daarbij prikte ze in haar vinger, waardoor er bloeddruppels op de grond vielen. Het madeliefje zoog de bloeddruppels op. De witte lentebloemen van madeliefjes zijn vaak rood of paars aangekleurd.
De Engelse benaming is Daisy (day’s eye = oog van de dag), omdat de bloemen sluiten als de zon verdwijnt. De volksnamen van het madeliefje mogen er ook zijn: bleekveldbloempje, driesbloempje, gersbloempje (zowel een bleekveld als een dries zijn grasvelden: gers velden), kasseike, meizoentje, meelzuutje, smoetbloem, koeienbloem, dijkbloempje, maetelieve, meibloempje, meizuivertje.
Samengestelde bloem
Wat niet iedereen weet is dat het madeliefje, net als de klaver en de paardenbloem, een samengestelde bloem (een composiet) is: de bloem bestaat uit vele kleine bloemetjes. In het midden zitten tientallen gele ‘buisbloemen’ die zowel mannelijk (meeldraden) als vrouwelijk zijn (stampers). Je kunt een keer een bloemetje openmaken. Als je goed kijkt staan de gele bloemetjes als een dichte spiraal in een kegeltje gerangschikt. Aan de rand staan (gemiddeld zo’n 13) witte ‘lintbloemen’ die allemaal vrouwelijk zijn.
Laag bij de grond
Madeliefjes zijn taaie plantjes en ze laten zich niet zomaar wegmaaien. Net als de paardenbloemen hebben zij ook wat lange wortels. Ze zijn volhardend zoals de Latijnse naam zegt: Bellis perennis. Bellis betekent mooi. Perennis betekent meerjarig of overblijvend. Elk jaar komt het Madeliefje weer terug en de plant bloeit het hele jaar. De hoofdjes van madeliefjes steken letterlijk niet boven het maaiveld uit. Ze rusten als het nodig is en ze laten hun kopje niet hangen als het even tegen zit. De bloemhoofdjes staan overdag open maar sluiten ’s nachts en als de luchtdruk daalt (bij regenachtig weer). De (witte) lintbloempjes gaan dan dicht en omsluiten de gele buisbloemen.
Eetbaar en geneeskrachtig
In het voorjaar kun je de jonge blaadjes van het madeliefje plukken en verwerken in een salade. De bloemen kan je ook eten. Een geheel geopende bloem smaakt wat bitter. Als je de bloemknoppen inlegt in zuur, zijn die te gebruiken als vervanging voor kappertjes.
De plant zou ook geneeskundige eigenschappen hebben. Als je een wond hebt, kauw je op de blaadjes en maak je een puree die je op de wond aanbrengt. Het voor langere tijd kauwen op de bladeren zou ook helpen bij mondzweren. De bloemetjes worden ook wel gedroogd voor medicinaal gebruik. Als je er thee van zet zou dat helpen bij een maagslijmvliesontsteking, reumatische problemen, artritis, lever- en nierstoornissen. Een aftreksel van de wortel wordt ook wel gebruikt bij eczeem, ademhalingsproblemen, reumatische pijnen en heftige menstruatie.
Bericht januari 2024
