Een oud Nederlands kinderliedje heet ‘Roodborstje tikt tegen het raam’. Roodborsten doen dat niet omdat ze proberen binnen te komen voor voedsel of de ziel zijn van een overleden geliefde (wat soms gedacht wordt) maar omdat ze hun eigen spiegelbeeld aanvallen. Ze vallen alles aan wat rood is, omdat het ze helpt overleven. Roodborsten hebben hun territorium hard nodig om genoeg voedsel te vinden, vooral insecten, om niet te verhongeren.
Rood
Het mannetje en het vrouwtje roodborst zien er precies hetzelfde uit, met kenmerkende oranjerode borst en gezicht en een lichte onderbuik. Zowel man als vrouw roodborst heeft de rest van het jaar een eigen territorium. Ze vinden het dus heel moeilijk om dicht in de buurt van een andere roodborst te zijn zonder aan te vallen. Roodborsten hebben namelijk hun territorium hard nodig om genoeg insecten te vinden. Daarom vallen ze alles aan wat rood is. Er zijn verhalen dat mensen tijdens een boswandeling door een roodborst worden achtervolgd omdat ze een rode jas, muts of rugzak dragen: dat doen roodborsten om hun territorium te verdedigen. Dat is ook de reden dat jonge roodborsten bruin zijn. Op die manier worden ze in ieder geval niet aangevallen door hun eigen ouders. De ouders hebben het in het broedseizoen al moeilijk genoeg met zichzelf.
Winterroodborst
Onder de roodborsten heb je stand- en trekvogels. Standvogels blijven meestal thuis in eigen land, in hun standplaats, waar ze de hele winter blijven. Maar de meeste roodborsten zijn trekvogels. Vrouwtjes en jonge vogels trekken in het najaar naar het zuiden (Frankrijk, Spanje, Portugal). De roodborsten in de tuin in de winter komen vaak uit noordelijke en noordoostelijke streken; het zijn wintergasten. Ze trekken van het noorden naar het zuiden en komen zo in Nederland terecht. Zij zoeken hun toevlucht in tuinen omdat vele geschikte territoria, zoals in het bos, al bezet zijn door thuisblijvende roodborsten. Meestal is de roodborst in de winter dus niet dezelfde als die in de zomer. Tegen het voorjaar verhuizen de roodborsten weer en barst de strijd om een nieuw territorium opnieuw los.
Zingende vrouwtjes
Bij zangvogels zingen meestal alleen de mannetjes. Roodborsten vormen hierop een uitzondering. Ook de roodborst-vrouwtjes zingen, vooral in de herfst. Luidkeels laten beide seksen hun zang horen, zoals op de website van de vogelvereniging staat: waterig en vlug, de zang loopt de hele toonladder op en af; kenmerkend zijn de pauzes van 3 à 4 seconden tussen de klaterende strofes. Je kan ze horen van ’s morgens vroeg tot laat in de avond, zelfs als het (nog) donker is. Ze gebruiken hun zangtalent om hun territorium af te bakenen.
Mannetjes als vrouwtjes roodborst zien er dus hetzelfde uit en hebben ieder hun eigen territorium. Zo kan het gebeuren dat – in de broedtijd – een vrouwtje meestal eerst wordt aangevallen als ze in het territorium van het mannetje een lied komt zingen. Daarbij reageert zij minder agressief dan in de rest van het jaar.
Samenwonen
Als het mannetje zijn vergissing heeft ingezien, maakt hij haar vriendelijk het hof en beantwoordt haar bedelgedrag met lekkere hapjes. Als ze een paar zijn gaan ze eerst samenwonen. Als ze eenmaal wat gesetteld zijn denken ze aan hun nageslacht. Ze verdelen hun territorium want samen voedsel zoeken doen ze niet, als echte individualisten. Hun wat slordige nest van grassen, bladeren en andere zachte materialen zit op of laag bij de grond. Het nest wordt wel heel goed schoongehouden. Poepjes van de jongen worden door de ouders netjes afgevoerd. De jongen van de roodborst hebben eerst een volledig bruin gevlekt verenkleed. De rode borst krijgen ze in het najaar van hun eerste levensjaar. Nog voor de winter gaan ze dan op zoek naar een eigen territorium.
Wist je dat …
De roodborst familie is van de lijsters, die ook heel mooi kunnen zingen?
Ook de zwarte kraai met zijn lage, indringende, krassende geluid een zangvogel is?
Bericht februari 2024
