es de blaedjes vallen, dan is t weer gedoan
es de veugelkes kalle om noa t zuuje toe te goan
kump de wendj en raege en jeeg t zunke weg
de kaw sjleit dich taege, de zoomer is weg.
Zong Jo Erens, de bekende Limburgse troubadour die met zijn lied het vallen van de blaadjes, de gesprekjes van de vogel om naar het zuiden te gaan, de wind, de regen en de kou van de naderende herfst aankondigde. Een mooie jeugdherinnering, gelukkig gemakkelijk te vinden via YouTube.
De verkleuring en het vallen van de bladeren zijn voor ons bekende signalen van de herfst. Je wordt er misschien wat melancholisch van maar het is ook prachtig. De Staddijk met de bomen in prachtig rood, groen en bruin, de bomen achter winkelcentrum Meijhorst: een feest om naar te kijken.
Hoe komt het eigenlijk dat loofbomen hun bladeren laten vallen als de dagen korter en kouder worden? En waarom zijn er ook groenblijvende bomen en struiken die niet meedoen met deze uitkleedt actie?
Bladgroen
Loofbomen, bomen met bladeren, hebben in de lente en de zomergroene bladeren. Die groene kleur is het bladgroen in de bladeren dat, onder invloed van zonlicht, van waterdamp en kooldioxide uit de lucht suikers en zuurstof maakt.
Als de dagen korter worden en er minder licht op de bladeren schijnt maakt de boom minder bladgroen aan, zo weinig dat de bomen het bladgroen liever niet meer naar de bladeren sturen maar het bladgroen binnen de stam en takken houden. Bladgroen is voor de boom kostbaar, de suikers zijn belangrijk voedsel.
Het water dat bomen nodig hebben (een boom kan wel zijn hele gewicht aan vocht uit de bodem halen) wordt in koudere omstandigheden veel minder uit de grond gehaald. Als de temperatuur onder 4 graden zakt zal de boom nauwelijks meer water uit de bodem halen.
Verdroging ligt op de loer.
De boom sluit in die periode door een kurklaagje in de stengel het blad af. Geen sap of bladgroen vanuit de wortels naar de bladeren en bij gebrek aan zonlicht en bladgroen geen suikers die vice versa zouden gaan.
Zonder groen in het blad worden de andere kleuren uit het blad zichtbaar. Gele, rode en paarsachtige kleurstoffen maken van de bladeren kleurige schilderijtjes. Het kurklaagje in de stengel heeft het blad afgesloten van de takken. Er kan geen vocht meer in het blad komen.
Zonder vocht uit de stam en takken verdroogt het blad en valt af. Een flinke storm of forse regenbui kan voor een ware kaalslag zorgen.
En groenblijvende bomen dan? De naaldbomen, de rododendron, de laurier en de klimop? Die hebben op de bladeren een wasachtig laagje waardoor vocht niet gemakkelijk verdampt. Naaldbomen hebben hun blaadjes opgerold tot naalden die met een vettig laagje beschermd worden tegen vochtverlies.
Ze vernieuwen hun naalden wel, beetje bij beetje, het hele jaar door.
Zij zijn veel beter bestand tegen het gebrek aan vocht uit de bodem.
Er zijn wel naaldbomen die hun naalden verliezen in de herfst (de lariks bv, te zien in de Hatertse en Overasseltse vennen bij de koortsboom) zoals er ook loofbomen zijn die het hele jaar door hun bladeren wisselen. Denk bij die laatste soort bv ook aan de hulst.
De manier waarop de boom een manier gevonden heeft om te voorkomen dat hij verdroogt is de sleutel tot het raadsel waarom een boom in de herfst bladeren al of niet verliest.
Wat gebeurt er met het gevallen blad? In gezonde omstandigheden zorgen bodemdiertjes in een gezonde bodem dat het blad verteert en zich vermengt met de aarde. Een mooie voedingsbron voor het nieuwe jaar.
Wist je dat:
Boomknoppen de nieuwe blaadjes voor het komende jaar in opgerolde vorm bewaren?
Bericht november 2024
