Speciaal voor de Dukenburger en Mariken ging Dukenburger en oud Nijmegenaar van het jaar Qader Shafiq in gesprek met schrijver Abdelkader Benali die in januari zijn door Nijmegen geïnspireerde roman De opdracht van de Moor in het stadhuis van Nijmegen presenteerde. Schrijver Abdelkader Benali: “Als je zelfbewust in de samenleving staat, kan je ook solidariteit betrachten”
Qader en Abdelkader
Hoe is Benali een schrijver geworden?
“De literatuur, het lezen, het schrijven gaf mij de grilligheid, het stormachtige karakter om te kunnen blijven staan en volmondig ja te kunnen blijven zeggen tegen het leven zelf en alles wat op mijn pad komt. Als dat niet zo was, als het lezen mij niet die levensprikkel terug had gegeven, dan zou ik niet degene zijn die ik nu ben. Dus ik heb ook veel te danken aan het schrijven én heel veel te danken aan het lezen.”
Liefde voor Nijmegen
“Er is geen stad waar ik zo vaak terugkom als Nijmegen, een stad waar veel vrienden wonen. Ik kom hier weer terug om de gesprekken te hervatten die ik de vorige keer heb moeten loslaten. In Nijmegen heb ik de meeste kilometers afgelegd. Toen ik in 1997 als schrijver debuteerde, was ik voor het eerst op uitnodiging van O42 om deel te nemen aan een programma over literatuur. Ik weet nog heel goed hoe de trein langzaam over de Waalbrug bewoog, waardoor ik rustig de stad en de rivier kon bewonderen. De gastvrijheid van Nijmegen was een mooie stimulans voor mijn carrière.”
Over Nijmegen in het boek
Voor het schrijven van mijn roman heb ik me verdiept in het verleden van Nijmegen. Vorig jaar sprak ik tijdens de herdenking van het bombardement van 22 februari 1944 op Nijmegen. Aansluitend mocht ik een heel mooi gesprek leiden met onder anderen ooggetuigen van het bombardement. Van schrijver Bart Janssen kreeg ik zijn boek met verhalen van de slachtoffers. Toen ik al die verhalen had gelezen, was ik diep onder de indruk van dat boek. Ik kom zelf uit Rotterdam, dat (onder andere) in 1940 is gebombardeerd. Heel gek dat daar niet een soortgelijk boek over geschreven is, zoals deze historicus uit Nijmegen heeft gedaan.
“Dat is namelijk wat een onderzoeker, een schrijver moet doen: de stemmen opschrijven voordat ze vergeten worden of de vergeten stemmen terugbrengen. Om ze aan de volgende generatie door te geven aan óf aan nieuwkomers die willen weten hoe die stad is geworden zoals zij is geworden. “Wat ook veel indruk op mij heeft gemaakt, is de Nijmeegse meerstemmigheid die tevens zijn weg heeft gevonden naar mijn roman. Het gaat over mensen die van allerlei verschillende plekken komen en collectief iets meemaken dat ze dan de rest van hun leven met zich meedragen. Dat is eigenlijk een koffer vol herinneringen. En die koffer kun je bij wijze van spreken in je woonkamer zetten of in je slaapkamer.”
“Het andere grote verhaal dat de roman geïnspireerd heeft is het verhaal van Heumensoord. Hoe in 2015 deze stad een grote groep vluchtelingen opving. Later kwam ik erachter dat begin jaren 90 dit het allereerste kamp voor vluchtelingenopvang was. Na de opvang van Vlamingen tijdens de Eerste Wereldoorlog, werden in Heumensoord het grootste aantal vluchtelingen opgevangen.”
Wist je dat niet?
“Nee, ik dacht: waarom weet ik dit niet. Waarom is dit niet op de basisschool en de middelbare school deel van de geschiedenislessen geweest? Waarom kunnen wij in Nederland het verhaal van die opvang en migratie niet De opdracht van de Moor vertellen door die historische lijn te trekken, namelijk dat het altijd geschiedenis is geweest van een miljoen Vlamingen of van later allerlei andere groepen.”
“Als je het artikel in het Vrije Volk leest dan staat er dat soldaten van Defensie bezig waren om het prikkeldraad doormidden te knippen om ruimte te maken voor die vluchtelingen. Toen ik dat las, dacht ik: waarom zijn we vergeten dat begin jaren 90 soldaten met een lach op hun gezicht dat prikkeldraad doorknipten om ruimte te maken voor onzekere zielen op de vlucht voor ellende.”
De tekst op de Waalbrug ‘Refuges welcome!’ komt in je boek voor?
“Ja, die tekst op de brug ‘refuges welkom’ heb jij ook duidelijk een plek gegeven. Maar ik weet dat de werkelijkheid waar vluchtelingen mee geconfronteerd worden, ook in deze stad keihard is. Het is belangrijk dat daar het gesprek over gevoerd wordt. Niet alleen met gelijkgestemden, maar vooral met mensen die er anders over denken. Ik vind dat wij onze stem soms kleiner maken dan nodig is. Het gesprek met de ander moet je voeren. Vooral als die ander pijn heeft, dan moet je het erkennen. Naar hem luisteren en hem troosten. Dat wil niet zeggen dat dat ruimte biedt om die menselijke waarden die je meedraagt te ontkennen. Een democratie kent diversiteit, meerstemmigheid. Je moet soms net wat harder praten, net wat harder schreeuwen om je geluid te laten horen. Hierin hebben wij schrijvers een voorbeeldfunctie.”
Is ‘De opdracht van de Moor’ de opdracht van Abdelkader of die van de wereld aan hem? “Het zijn gekke tijden. Kijk wie nu de president van de Verenigde Staten is geworden. Er wordt desinformatie aangejaagd door derde partijen. Er worden verhalen verzonnen over mensen. Mensen worden gecriminaliseerd, gedemoniseerd en de samenleving raakt ervan in de war. Daarvan moeten wij bewust zijn en waakzaam blijven. Jij en ik zijn ook een soort van comité van waakzaamheid. Nederland kent ook een traditie van medemenselijkheid en die moeten we blijven laten zien, anders wordt het vergeten. Dus als wij mensen kunnen inspireren, als wij de jonge generatie kunnen inspireren om op te komen voor hun eigen verhaal, hun eigen verhaal te vertellen, dan draagt dat bij aan zelfbewustzijn. Als je zelfbewust in de samenleving staat, kan je ook die solidariteit betrachten.”
Bericht februari 2025
