De eik kan honderden jaren oud worden. De boom komt van oorsprong in ons land voor, het is dus een inheemse boom voor Nederland. Het was ook een heilige boom. De eik biedt voor veel dierenvoedsel en veel dieren leven in en op de eik. Het hout van de eik wordt zeer gewaardeerd door mensen, omdat het sterk, hard en duurzaam is, maar toch goed te bewerken.
Heilige boom
Voor de bewoners van West-Europa van vóór het Christelijke tijdperk was de eik heilig. De eik werd door de Germanen als een heilige boom beschouwd en was gewijd aan de god Donar of Wodan. Ook de Kelten, Grieken en Romeinen zagen de eik als een heilige boom. Bij de bomen vonden rituelen plaats, werden offers gebracht en werden overledenen begraven. Later zijn deze eiken gebruikt om grafkisten van te maken. Het woord eik is verwant aan het Indische igja dat verering betekent. En het woord druïde (een soort priester) is verwant met het Keltische woord voor eik. De christelijke missionaris Bonifatius had opdracht de Friezen tot het Christendom te bekeren. Hij werd bij Dokkum door de Friezen gedood omdat hij hun heilige eiken liet omkappen.
In Nederland hebben we overigens nog altijd een Heilige Eik, het is een zomereik die al in 1250 geplant zou zijn. De eik staat in Den Hout, in de Noord-Brabantse gemeente Oosterhout.
Voedselboom
In en op de eik leven veel insecten, zoogdieren en vogels, maar ook schimmels. Sommige insectenetende vogels stemmen er zelfs hun voortplanting op af. De koolmees bijvoorbeeld eet alle rupsen die in het voorjaar op de zomereik verschijnen. De vruchten van de eik, de eikels, zijn aantrekkelijk voedsel voor onder andere de gaai, de houtduif, de kruisbek, de ekster en de kauw. Ook kleine zoogdieren zijn eikeleters. De bekendste daarvan is de eekhoorn. Ook veel muizen, zoals de bosmuis, de rosse woelmuis en de veldmuis, lusten eikels. Van de grote zoogdieren zijn het wroetende everzwijnen die alle eikels op hun pad opeten. Hertachtigen, zoals het edelhert en de ree, eten graag eikels. Of de jonge boomscheuten.
De eik is voor het voortbestaan vooral afhankelijk van de gaai en de al genoemde eekhoorn. Een eikel valt niet ver van de boom en kan door de schaduw onder het bladerdak van de boom niet uitgroeien. Hij is dus aangewezen op dieren die de eikel verder van de boom verplaatsen. Eekhoorns begraven voorraden eikels voor de winter. Als een eekhoorn niet alle eikels opeet of ze vergeet, is dat ideaal voor de eikels om te ontkiemen. Ook gaaien leggen hier en daar in het bos voorraadplaatsen aan van eikels, die ze ook vergeten.
Een boom vol leven
Er bestaan honderden soorten eiken. Als we het in Nederland over een eik hebben, bedoelen we meestal de inheemse zomereik. In en om de zomereik leven ongeveer 450 insectensoorten, zoals kevers, wespen en vlinders. Ter vergelijking: bij de (pas in het begin van de 19de eeuw aangeplante) Amerikaanse eik vinden we er maar 13. Al die insecten zijn er op zoek naar voedsel, vinden het de ideale plek om zich voort te planten of maken op de eik hun eigen nest. Veel vlinders of nachtvlinders hebben de zomereik als waardplant, wat wil zeggen dat hun rupsen alleen kunnen overleven als ze eik te eten krijgen. De eikenpage zet haar eitjes af op eikenblad. Piepkleine mineermotten leggen hun eitjes aan de onderkant van het blad. Als ze uitkomen graven ze al etend gangen in het bladgroen van het blad. Naast de insecten zijn nog veel meer dieren afhankelijk van de eik. Ook veel vogels gebruiken de eik. Het is een goede plaats om voedsel te vinden (insecten) en een veilige nestplaats. De door spechten uitgehakte holtes worden gebruikt door onder andere boommarters, vleermuizen en uilen.
Er zijn ook een heleboel paddenstoelen en andere schimmels te vinden op en rond de boom. Ze doen dienst als opruimer van afgestorven takken en bladeren of maken gebruik van het water en de voedingsstoffen die de eik hen levert. Maar ze leveren ook voedingsstoffen die ze aan de bodem onttrekken in grote ondergrondse netwerken (mycorrhiza).
Bericht mei 2024
