September 1944, 78 jaar geleden, werd Nijmegen bevrijd. We plaatsen deze maand enkele artikelen ter herinnering aan wat er allemaal speelde toen Nijmegen frontstad werd.
September 2017. Het is een mooie zonnige dag als een groepje mensen samenkomt op de Grote Markt bij het beeld van Mariken. Met de fiets gaan ze markante punten van de bevrijding van Nijmegen en de verovering van de Nijmeegse bruggen bezoeken.
Het is een van de Battlefieldtours van het Vrijheidsmuseum in Groesbeek. Wanneer op de Grote Markt enkelen al contact hebben gelegd is het mooi te ontdekken dat de gidsen voor vandaag twee jonge mensen zijn. Niels de Laat en Laurens Gruwel (43 en 44 jaar) geven aan dat dit ondertussen een uit de hand gelopen hobby is. Voor hun onderzoek zijn archieven doorzocht en is gesproken met overlevenden. Op de Grote Markt geven ze eerst uitleg hoe het tot operatie Market Garden is gekomen.
Met grootschalige luchtlandingen wilde men zo snel mogelijk vanaf de Belgische grens via Eindhoven naar Nijmegen en Arnhem alle bruggen veroveren. Met de bevrijding van Nijmegen werden de Waal- en spoorbrug uiteindelijk op 20 september 1944 veroverd.
Waalkade, Snelbinder en Oversteek
De volgende locatie is aan de Waalkade bij de Oude Haven waar Niels en Laurens de troepenbewegingen in de drie gevechtsdagen inzichtelijk maken. Dat de Duitsers op dag twee de Benedenstad weer heroverden en met een waar schrikbewind huizen platbrandden. Op de derde locatie bij het Joris Ivensplein staan we stil bij de verhalen over Jan van Hoof. Op 19 september 1944 doodgeschoten op de hoek Nieuwe Markt en Lange Hezelstraat. En hoe de Binnenlandse Strijdkrachten de geallieerden ondersteunden. We fietsen langs het politiebureau naar de Snelbinder, de fietsbrug die aan de spoorbrug is gehangen. Hier en op locatie 5 bij station Lent krijgt de groep uitleg over de posities van de strijdende partijen. Aangegeven worden de moeilijk te veroveren posities van bruggenhoofden en Viaduct A, de doorgang onder het spoor van de provinciale weg naar Elst en Arnhem. Er moest iets gebeuren en zo werd een koerier over Hell’s Highway richting Belgische grens gestuurd met de opdracht boten te zoeken. Een van de fouten in deze grote operatie was dat men niet voorzien had in het meenemen van boten. Er kwamen boten, maar deze waren eigenlijk niet geschikt om een snelstromende rivier over te steken. Ze hadden houten bodems met canvas zijkanten, één ervan staat in het museum in Groesbeek.
De gevolgen bespraken we op de zesde locatie, bij het monument De Oversteek. Het monument herinnert aan de 48 op en rond 20 september 1944 gesneuvelde Amerikanen. Hun collega’s slaagden in de opzet de Duitsers achter de linies aan te vallen en een bruggenhoofd te vormen aan de noordkant van de bruggen over de Waal.
Verkeersbrug en Hunnerpark
De verkeersbrug over de Waal werd veroverd. Op de zevende locatie staan we stil bij de twee grote betonnen roadblocks die uitgegraven zijn bij de verlenging van de Waalbrug. Het waren er drie waar een tank dwars doorheen moest en zo zijn kwetsbare zijkant prijsgaf. De laatste locatie waar we stilstonden was het Hunnerpark. Met zicht op het beeld van Jan van Hoof stonden we bij de plek waar de tijdcapsule begraven ligt met alle informatie over het gebeuren, deze dagen in september 1944. De capsule zal worden geopend op de honderdste verjaardag van operatie Market Garden in het jaar 2044.
Bij het afscheid waren we vier uur verder, maar dat had niemand door, de tijd was gevlogen. Ruim zeventig jaar geleden was Nijmegen frontstad. De schade was enorm. De stad moest er een enorme prijs voor betalen. De herinnering levend houden om te zorgen dat we onze vrijheid kunnen behouden is een mooi streven van de vele vrijwilligers van het Bevrijdingsmuseum.
Deze fietstour is een van de Battlefieldtours van het Vrijheidsmuseum 1944-1945 in Groesbeek. Vier keer per jaar wordt deze tour op zondag gedaan, dit jaar (2022) nog op 11 en 25 september. Startlocatie ‘Infocentrum WO2’ Ridderstraat 27 Nijmegen om 14.00 uur. De kosten zijn 10 euro, ter plekke te betalen. Aanmelden is noodzakelijk en kan gedaan worden door te mailen naar welkom@infocentrumwo2.nl. Deadline voor aanmelding is vrijdag 9 september (voor de fietstocht op 11 september) en vrijdag 23 september (voor de fietstocht op 25 september) vóór 16.00 uur. Groepsgrootte: minimaal 5 personen, maximaal 25 personen.
Meer informatie Vrijheidsmuseum, Wylerbaan 4, 6561 KR Groesbeek. (024) 697 44 04. www.vrijheidsmuseum.nl.
Verslag fietstocht september 2017
Plaatsing website september 2022