‘Teleurgesteld compliment’
Laatst liep ik met een vriend langs de oevers van de overgelopen Waal. Hij heeft een verleden in de mondiale samenwerking en is een prettige gesprekspartner, met wie je aan deze kant van de dijken goed over de wereld kunt praten. Het ging over de verkiezingen. Moeten ze doorgaan? Op wie zou je stemmen?
Plots herinnerde ik me de waterramp van 1995. Ik was toen een asielzoeker in Nijmegen. Daud, mijn huisgenoot, en ik zagen op televisie hulpverleners die zandzakken aan het sjouwen waren. We besloten ons als vrijwilliger aan te melden. Toen we het onze contactpersoon van Vluchtelingenwerk vertelden, werden we lichtjes uitgelachen, maar wel met waardering voor het gebaar. Hoe konden wij weten dat het solidariteitsprincipe in dit land van melk en honing al heel lang gedepersonaliseerd is? Alles is georganiseerd, zelfs het bieden van behulpzaamheid.
Ik wilde graag mijn dankbaarheid tonen in het land dat me een veilig onderkomen bood. Ik had voor Nederland gekozen vanwege het democratische karakter. Ondanks mijn illusie van terugkeer – die elke migrant eigen is – vond ik het niet erg een burger van dit land te worden.
Dit land paste bij mij.
Qader Shafiq
Drie jaar later, toen ik bezig was met de hereniging met mijn geliefden, kwam ik bij mevrouw O. van de vreemdelingenpolitie, over wie werd gezegd dat ze niet aardig voor vreemdelingen was. Integendeel: ik trof een warme vrouw, die zeer geïnteresseerd in mijn relaas was en die ook behulpzaam was. Mevrouw O. zei: “Je komt in aanmerking voor naturalisatie. Je mag Nederlander worden.”
Ik was er toen nog niet klaar voor mijn identiteit op te geven, ik zou immers ook als erkende vluchteling kunnen blijven, zònder naturalisatie. Dat de gezinsvorming sneller zou gaan vond ik net zo belangrijk als het argument dat ik zou kunnen stemmen. Zo heb ik voor het eerst in mijn leven in Nederland gestemd.
Van mijn eerste verkiezingen heb ik een waar project gemaakt. Wekenlang zocht ik naar informatie over de partijen, de kandidaten en de programma’s. Natuurlijk was ik fan van een paarse regering, de latere inzichten had ik toen nog niet… Mijn prille liefde voor de Nederlandse democratie is pas nadien genuanceerd. Ik stemde op de enige vrouw met een achtergrond als vluchteling, van een linkse partij. Daar maakte ik geen geheim van. Soms was ik onaangenaam verrast door de onverschillige houding van andere migranten over de verkiezingen of politieke participatie – die al veel langer in Nederland woonden of er waren geboren. Stemrecht is toch een feest voor wie uit een ondemocratisch land komt?
De tijd verstreek en andere verkiezingen volgden. De Nederlandse politiek beleefde een ongekend instabiele tijd: de millenniumwisseling ging gepaard met steeds meer globalisering. De onbalans in de wereld en de instroom van enorme welvaart hebben de democratie hier lui gemaakt. De pilaren van deze samenleving – solidariteit, vrijheid en burgerschap – begonnen te wankelen onder afwisselende regeringen die de macht wisten te consolideren: vier keer Balkenende en straks vier keer Rutte.
Mijn herwonnen vrijheid wordt een compliment voor de Nederlandse democratie genoemd, maar ook dit compliment raakt steeds meer teleurgesteld in de houding van Nederland jegens de wereld. De mondiale samenwerking die altijd op moreel-ethische principes gebaseerd was, werd politiek-economisch. De visieloosheid van partijen nam toe. Liberaal werd een kwalificatie voor gearriveerd zijn (en niets meer af willen staan) – en bijna alle partijen begonnen zich liberaal te noemen. Burgerschapsvorming werd synoniem voor het Wilhelmus kunnen zingen en de mondiale variant is allang geen prioriteit meer. De wereld kwam in de vergetelheid terecht en zo ook de positie van Nederland als geëngageerd rijk landje met een grote mond.
Met de komst van Obama werd het mode onder de politici hier om hem te imiteren. Tegelijk
werden de lijsten voor lokale, provinciale en landelijke verkiezingen steeds witter – totdat we door Black lives matter ontwaakten en de toeslagenaffaire duidelijk maakte dat overheidsinstanties etnisch profileren tot werkwijze verheffen in het land van vrijheid en gelijkheid De politiek van opgeblazen teksten en opgestroopte mouwen vervreemdde de burger steeds verder van de overheid en werd een voedingsbodem voor populisten die zichzelf tot redder van het volk verklaarden. Nu Trump het nieuws niet meer beheerst, is er hoop dat de deugdelijkheid terugkeert, samen met de vergeten en verwaarloosde wereld.
De Nederlandse na-apers van Obama zijn nog niet verdwenen. Ik adviseer ze het voorbeeld van de bedachtzame Biden en de progressieve Kamala Harris te volgen. Wie weet wordt de Nederland politiek dan nog eens een afspiegeling van de bevolking.
Het roer moet om. Het is tijd voor solide leiderschap met oog voor internationale solidariteit. De uitdagingen – armoede, klimaat, migratie, vrede en veiligheid – vragen om politiek lef, lef dat bij de huidige voormannen en -vrouwen ontbreekt. Dit moest gezegd worden, want: wie zwijgt, stemt toe…
