Het verhaal van de oorlogstijd in de Betuwe, de mobilisatie, de bezetting en de hoop op bevrijding bij Market Garden, je vind het in museum Niemandsland in Gendt. Maar het belangrijkste verhaal in dit museum gaat over de tijd tussen de ‘Waalcrossing’ en ‘Operatie Veritable’, de tijd dat de Betuwe ‘Niemandsland’ was.
Het museum Niemandsland ligt op fietsafstand van Nijmegen in dat Gendt met dt. Vanaf Lent volg je de Waaldijk, je komt langs Bemmel en Haalderen. De tocht gaat langs de uiterwaarden van de Waal die op de dag dat wij daar reden vol water stonden. Binnendijks zien we meerdere ooievaars. Bij Gendt verlaat je de dijk en je gaat links de Kommerdijk op. In het dorp volg je de Nijmeegsestraat tot je bij het oude gemeentehuis bent, het historische pand Villa Ganita. Deze villa (dokterswoning) werd in 1944/1945 als schuilplaats en EHBO-post gebruikt door burgers en soldaten. De imposante Amerikaanse legertrucks voor het gebouw geven aan dat je er bent. Via het paadje rechts van de villa kom je bij de aanbouw waar het museum is gehuisvest. Naast de halftrack, legertruck met achter rupsbanden en voor gewone wielen, is de ingang.
Vrijwilligers
Bij binnenkomst word je welkom geheten door een vrijwilliger; zoals bij bijna alle musea steunt ook museum Niemandsland op deze mensen. Enthousiast wordt er uitgelegd waarover het gaat in dit museum en hoe je de vele digitale schermen bedient die je in dit museum tegenkomt. Dan kan het museumbezoek met het verhaal van de Betuwe in de jaren tussen 1939 en 1945 beginnen.
Mobilisatie
De route door het museum begint met de mobilisatietijd. In september 1939 werden Nederlandse troepen gestationeerd in de Betuwe. Ze bereidden zich daar voor op een strijd die naar de overtuiging van die tijd er nooit zal komen. Acht maanden van spanning en verveling volgen. En als de strijd begint met de inval bij Pannerden/Doornenburg op 10 mei 1940 en het bombardement met brandbommen op Huissen op 12 mei is het snel gebeurd. De oorlogshandelingen eindigen in dit deel van de Betuwe al in de nacht van 13 op 14 mei voor de soldaten in de Betuwestelling.
Oorlogstijd
Van mei 1940 tot september 1944 volgt de bezetting, in verhouding een voor de Betuwe rustige tijd. De belangrijkste belevenissen voor de bevolking in dit gebied zijn de neerstortende vliegtuigen door luchtgevechten of afweergeschut. In dit deel van de Betuwe zijn er 34 geregistreerd. De Amerikaanse en Britse vliegtuigen en het opgraven daarvan met het ‘terugbrengen’ van de bemanning bij hun familie zijn al vaak beschreven.
In museum Niemandsland vinden we een verhaal over een Duitse Focke Wulf 190 jager en zijn piloot Karl Becker die in 30 juli 1943 bij Angeren neerstortte. Het toestel werd in november 2022 geborgen en het stoffelijk overschot geïdentificeerd als ‘Oberleutnant Karl Becker’. Zijn identificatieplaatje werd bij de vliegtuigstoel aangetroffen. Samen met tien andere Duitse soldaten werd hij in Ysselsteyn op de Duitse militaire begraafplaats herbegraven.
September 1944
Met de operatie Market Garden en na het mislukken van de slag om Arnhem barstte in de Betuwe een hevige strijd los. Vanaf oktober 1944 wilden de Duitse troepen de Geallieerden uit de Betuwe jagen. Het front kwam nu langs de Linge te liggen met Britse soldaten bij Bemmel en Haalderen. Noordelijk van de Linge waren het veelal de Duitse troepen. De burgerbevolking werd in oktober verjaagd en moest evacueren. Op 2 oktober 1944 werd Huissen voor de tweede maal getroffen door een zwaar bombardement, er vielen naar schatting honderd doden. Er waren Duitse tanks gesignaleerd door Britse jagers. Toen Huissen de dag daarop door bommenwerpers werd gebombardeerd waren de tanks echter al weer weg. De klap kwam hard aan omdat juist in deze omgeving veel vluchtelingen ut Arnhem hun heil gezocht hadden.
Manneneiland
De Betuwe werd maar liefst 198 dagen frontlinie. Er werden meer dan 60.000 bewoners geëvacueerd. De Duitsers zetten een groot gedeelte onder water. Door onkunde was dit uit de hand gelopen en was er zoveel meer onder water gekomen dat ze er zelf last van hadden. Ook volgden dijkdoorbraken waardoor ook meer westelijk gelegen gedeelten getroffen werden; de daaropvolgende winter werden dat grote ijsvlaktes. Naast het water was het de constante stroom van afgeschoten granaten die het onmogelijk maakte voor gezinnen om hier te leven. De mannen bleven wel achter voor het vee en andere werkzaamheden op de boerderijen. In het museum ook het verhaal te zien van een van de weinige vrouwen die destijds in dit gebied leefde en voor de mannen kookte en de was deed: Anneke Boerboom.
Bevrijding april 1945
De bevrijding van de Neder-Betuwe kwam pas na ‘Operatie Veritable’ de grote aanval op Duitsland vanaf de grensstreek langs Nijmegen. In april 1945 veroverden Canadese en onder Canadees bevel staande Belgische soldaten de Betuwe, met name in het gebied tussen Nijmegen en Arnhem. De geallieerden noemden het ‘The Island. In Operatie Destroyer was daarvoor al het oostelijk gedeelte van de Betuwe bevrijd.
Vernield en beschadigd
Gevolg van de acht maanden frontlinie was wel dat dit één van de meest beschadigde gebieden van heel Nederland in oorlogstijd werd. Ook werd er nergens anders in West-Europa zo lang gevochten als in de Betuwe. Na de bevrijding, in de lente van 1945 konden de vluchtelingen terug naar hun zwaar beschadigde woningen. Er volgde een tijd van wederopbouw zoals in heel Nederland onder het motto “De schouders eronder, niet zeuren.”
Schoolinformatie
Sinds 2022 gaat het museum met een oude Amerikaanse legertruck naar scholen toe. Deze omgebouwde GMC-truck voorzien van digitale schermen, brengt het oorlogsverhaal van de Betuwe naar het schoolplein. De leerlingen ontdekken bij deze truck op interactieve wijze het verhaal van deze tijd in de Betuwe. Met name over de zeven personen die in het museum voorgesteld worden met hun verhaal uit die tijd. Voor de klas is een lesprogramma ontwikkeld waarbij de kinderen elkaar vertellen wat ze geleerd hebben. Daarna komen de kinderen op bezoek in het museum voor een rondleiding: in het museum zullen zij deze zeven personen weer tegenkomen. Een van hen is dan weer Anneke Boerboom.
Stichting oorlogsmuseum Niemandsland. Nijmeegsestraat 19a Gendt.
Geopend op maandag van 19.30 tot 22.00 uur, donderdag en vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur en zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur. Toegang 8,50 euro, de museumkaart wordt nog niet geaccepteerd. Speciale arrangementen voor groepen en schoolklassen. Telefoon: 06-3493 0790.
Website: www.museumniemandsland.nl Mail: info@museumniemandsland.nl
Petitie
Op de huidige locatie wil men een appartementencomplex gaan bouwen. De aangeboden vervangende ruimte voor het museum is veel te klein om het museum goed het te kunnen voortzetten. Steun de petitie voor behoud van het museum. Dat kan via een intekenlijst in het museum of via de website.
Bericht september 2024
